ره پویان پژوهش 4: از آزاداندیشی تا تولید علم

حوزه علمیه، قلب معرفت دینی جهان اسلام است. از این رو، باید نقش مدیریت معرفتی و معنوی خود را به خوبی ایفا کند. حوزه های علمیه باید خود را با تحولات نوین هماهنگ کنند؛ زیرا در حال حاضر معرفت دینی در ناحیه تلقی و ادراک، تعلیم و تعلم، پژوهش و تتبع، کاربست و اجرا و رفتار و سلوک دستخوش تغییرات اساسی شده است. در گذشته، باور و سطح سواد مردم، سبب می شد تا مروجان دینی تنها به بیان احکام و ارائه فتاوا بسنده کنند و نیاز چندانی به تبیین و واشکافی مسائل نبود.

اما امروز به خاطر ارتقای سطح دانش عمومی و کنجکاوی پرسشگران، به کوشش علمی – پژوهشی با رویکرد تبیینی و تحلیلی نیاز است. امروزه حوزه های علمیه باید موضع خود را در فقه سیاست، فقه ارتباطات، فقه بین الملل، فقه حقوق معنوی، فقه بانکداری و دانش های نوبنیاد، مشخص و تببین کنند. فرهیختگان بایستی در پی تامین این نیاز اساسی، با آزاداندیشی و تولید علم باشند و در بازتولید معارف دینی نیز بسیار بکوشند. این کتاب در ابتدا به جنبه های تولید علم و نوآوری از دیدگاه امام خمینی رحمه الله علیه و رهبر فرزانه انقلاب پرداخته و سپس ارزش، ضرورت، مفهوم آزاداندیشی را بیان کرده و چرایی تحقق نیافتن کرسی های آزاداندیشی را ریشه یابی کرده و کمیت و کیفیت برگزاری کرسی ها را بررسی کرده است. این کتاب، کتاب چهارم از سلسله مباحث پژوهشی «ره پویان پژوهش» است.

آزادی تفکر با آزادی عقیده متفاوت است. آزادی تفکر ناشی از همان استعداد انسانی بشر است که می توانددر مسائل بیندیشد. البته این استعداد بشری، حتما باید آزاد باشد؛ زیرا پیشرفت و تکامل بشر در گرو این آزادی است. اما آزادی عقیده، خصوصیت دیگری دارد. می دانید که هر عقیده ای که از تفکر درست ناشی نشود، منشاء بسیاری از عقاید، یک سلسله عادت هاو تقلیدها و تعصب هاست. عقیده به این معنا، نه تنها رهگشا نیست، که برعکس، نوعی اتعقاد اندیشه به حساب می آید، به عبارت دیگر، فکر انسان در چنین حالتی، به جای اینکه باز و فعال باشد، بسته و منعقد شده است و در اینجاست که آن قوه مقدس تفکر، به دلیل این انعقاد و وابستگی، در درون انسان اسیر و زندانی می شود. آزادی عقیده در معنای اخیر، نه تنها مفید نیست، بلکه زیانبارترین آثار را برای فرد و جامعه در پی دارد…