نظریه در تئاتر

کتاب نظریه در تئاتر را «مارک فورتیر» نوشته است و فرزان سجودی و نریمان افشاری آن را به فارسی ترجمه کرده‌اند. این کتاب به بررسی رابطه بین نظریه و تئاتر می‌پردازد و در هر دو حوزه، سؤالاتی را طرح می‌کند. هدف اصلی این کتاب عبارت است از: ارائه شرحی مقدماتی از جریان کنونی نظریه فرهنگی و چگونگی کاربرد احتمالی آن در تئاتر. کتاب نظریه در تئاتر، به گونه‌ای طراحی شده است،‌ تا طیف گسترده‌ای از ایده‌هایی را که خوانندگان می‌توانند به تفصیل در کتاب‌های تخصصی‌تر دنبال کنند، معرفی کند. نظریه‌هایی که در این کتاب معرفی شده‌اند همه در طی صد و پنجاه سال گذشته مطرح شده‌اند و دلایل انتخاب آن‌ها این واقعیت بوده است که هنوز به طور گسترده‌ای به کار برده می‌شوند. بخش نخست به شکل‌گیری نظریه‌های نشانه‌شناسی، روان‌کاوی و پدیدارشناسی می‌پردازد و بخش دوم کتاب به نظریه‌های واکنش خواننده، واسازی، فمینیسم و نظریه جنسیت، پسامدرنیسم و پسااستعماری می‌پردازد. این نظریه‌ها برای این انتخاب شده‌اند که هر کدام از آن‌ها نکات مهمی درباره تئاتر در خود دارند. این کتاب، کتابی است، نه صرفاً درباره نظریه و نه صرفاً درباره تئاتر. در سطح کلی، بحث در مورد نظریه و تئاتر، نه حول مکاتب نظری یا کار نظریه‌پردازان خاص، بلکه پیرامون مسائل مربوط به تئاتر سازمان داده شده است؛ نظریه‌ها فقط تا جایی که به مسائل خاص مورد بحث می‌پردازند، مورد توجه قرار گرفته‌اند. این مسائل تحت سه عنوان کلی طبقه‌بندی شده‌اند. فصل اول، با توجه به تئاتر در حکم متن و تئاتر در حکم رویدادی زنده، به روابط بین نظام‌های کلامی و غیر کلامی در روی صحنه می‌پردازد. مسائلی چون: دلالت، بازنمایی، معنا و فهم، واژگان، سکوت و صحنه بررسی می‌شوند. فصل دوم، به کسانی که در تئاتر درگیر هستند، می‌پردازد و عاملیت، مؤلف، شخصیت، بازیگر، مخاطب و پیوندهایی که تئاتر بین آدم‌های دخیل به وجود می‌آورد، بررسی می‌شود. فصل سوم، به تئاتر به مثابه‌ نهادی در جهان می‌پردازد و روابط تئاتر با جهان بیرون از تماشاخانه را بررسی می‌کند، در این فصل عواملی چون نیروهای تاریخی و اقتصادی و سیاسی که تئاتر را به شیوه بخصوصی به زمان و مکان خاص مرتبط می‌کند، مورد توجه قرار داده شده است. گزیده متن «… هیچ چیز نمی‌تواند آن راه‌های درونی احساس، آن جاده خودآگاه منتهی به دروازه‌های ناخودآگاه را تثبیت و به آیندگان منتقل کند، راه‌ها و جاده‌هایی که تنها شالوده‌های حقیقی هنر تئاتر هستند. این سپهرست زنده است…»