شب و قلندر (جیبی)

نمای نزدیک:منیژه آرمین با رمان «شب وقلندر»، ما را می‌برد به ماجرای افراسیاب که سرکرده چهل دزد است و در سرخ کوه پناه گرفته‌ و کاروانیان را تاراج کند.
اما این همه ماجرا نیست و تحول و سرگشتگی افراسیاب، اساس این رمان را شکل می‌دهد. نگارنده با تبعیت از ساختار رمان رشد و کمال، بالندگی و استحاله افراسیاب را بیان می‏کند.
روایت از جایی شروع می‏شود که افراسیاب در یک غارت، قالیچه‌ای در میان بارِ مسافران می‏یابد و فقط اوست که از بین دیگر دزدان صدایی شبیه لالایی مادران در سیاه چادرها را از درون قالیچه می‌شنود که با صدای بادِ صحرا آمیخته شده است. سپس ناگهان تصویر زنی روی قالیچه زنده می‌شود و زن از میان قالی بیرون می‏آید.
افراسیاب پس از سال‌ها راهزنی، با دیدن زن درون قالیچه دچار کابوس می‌شود و همراه قالی و بی خبر، از راهزنان جدا شده و در جستجوی حقیقت و یافتن جایی که فکر می‏کند صدای درون قالیچه مربوط به آنجاست به راه می‌افتد و از خود می‌پرسد: «من کیستم؟»
نقش‌مایه بنیادینی که رویدادهای «شب و قلندر» بر مبنای آن بسط می‌یابند و پیرنگ داستان را شکل می‌دهد، آشکارا از نمونه‌های کهن‌تر ادبیات داستانیِ فارسی (در هر دو شکل منثور و منظوم آن) اخذ شده و ماهیتی تمثیلی دارد؛ مسیر زندگی شخصیت اصلی با دیدن قالیچه‌ای با نقش زنی زیبارو عوض می‌شود. نقش‌مایه‌ای که در نمونه‌های متأخر، فی‌المثل در امیرارسلان نامدار، تألیف نقیب‌الممالک نیز دریافتنی است. مشابه با همان نمونه‌های کهن، افراسیاب نیز در جست‌وجوی این نقش و ندایش از زندگیِ معهود خود می‌گسلد و چنان که رسم تمثیل‌های عرفانی است، در طلب، منزل ‌به ‌منزل پیش می‌رود.
رمان شب و قلندر، هشتمین اثر چاپ شده منیژه آرمین در زمینه ادبیات داستانی، تلفیقی از افسانه و واقعیت است. این کتاب، اولین اثر از یک چهارگانه تاریخی است که از زمان مشروطه شروع شده و سپس در ادامه به چهار دوره مهم تاریخ معاصر می‏پردازد. این رمان جذاب که حال و هوایی جادویی دارد، گستره زمانی استقرار قاجار تا مشروطه را در برمی‌گیرد.