دست نوشته‌های ایران

دست‌نوشته‌های ایران

به همراه تقریظ آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی

آثار خطی ایران، نشان‌دهنده آن است که مردم این سرزمین با تمام فراز و نشیب‌های زندگیِ سخت مادی و سیاسی و دینی، هیچ گاه از علم و دانش غافل نبوده، در حفظ و انتشار آن به نسل‌های آینده کوشا بوده‌اند و آنچه در خزانه‌های فرهنگی ما به چشم می‌خورد، قریب به اتفاق یا اکثر آنها آثار علمی یا کتابت علما و فرهیختگان است.
نسخه‌های خطی در اقصی نقاط سرزمین پهناور ایران، در شهر و روستا، درون کتابخانه‌های بزرگ و کوچک، کتابخانه‌های عمومی و شخصی، در منازل و امامزادگان و مساجد و… نگهداری می‌شوند؛ چه‌بسا هنوز اطلاعات آنها تهیه نشده و انتشار نیافته، ناشناخته و مجهول مانده است که این هم همت بیشتر مسئولان فرهنگی شهر و روستا و محققان و پژوهشگران را در مناطق مختلف کشور و همکاری دارندگان نسخ دست‌نوشته‌ها را می‌طلبد که در شناساندن و معرفی آثار خطی گمنام بکوشند؛ چراکه وجود نسخه‌های خطی در هر منطقه، نشانه تلاش علمی و سند دستاوردهای فرهنگی آنجا به شمار می‌آید.

آنچه در این اثر آمده، عناوین نسخه‌های دست‌نوشته درباره مهدویت است که اطلاعات آنها به تفصیل یا اختصار تا پایان ۱۳۹۴ شمسی به دست آمده است. منابع اصلی کتاب حاضر، فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا) در ۳۴ مجلد رحلی، فهرست‌واره دست‌نوشته‌های ایران (دنا) در ۱۲ جلد قطور که مجموع دو نسخه، قریب پنجاه هزار صفحه و سیصد و بیست هزار عنوان را در بر می‌گیرد، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه بزرگ آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی در ۴۷ جلد و نوزده هزار و پانصد عنوان و دیگر فهرست‌ها بوده است. به این ترتیب، بیش از صد هزار صفحه به صورت دستی جست‌وجو شد و در چند سال متمادی چندین مرحله بازبینی، بررسی و فیش‌برداری صورت پذیرفت.

برای سهولت در دسترسی، در این کتاب همه عنوان‌ها به صورت الفبایی تنظیم و تدوین شده است. در تنظیم فهرست، عناوینی که بیش از پنج نسخه از آن در جاهای مختلف نگهداری می‌شود یا در یک مکان، چند نسخه از یک عنوان وجود دارد، به شماره‌های موجود نسخه‌ها اشاره شده است.