اندیشه اخلاقی صدر

مسئلۀ اصلی پژوهش اندیشه اخلاقی صدر شناسایی و معرفی این اندیشۀ اخلاقی است و اینکه نشان داده شود دیدگاه‌های شهید صدر به‌ویژه در علم اصول چه ظرفیتی در علم اخلاق (فرا اخلاق و اخلاق هنجاری) دارد. برای این منظور، پس از بیان جایگاه اندیشۀ اخلاقی در تفکر او، به مسائل فرااخلاق پرداخته شده و در فصل دوم، سوم و چهارم به ترتیب نظریۀ صدر در معناشناسی اخلاق، وجودشناسی اخلاق و معرفت‌شناسی اخلاق تبیین شده است.

این بحث برگرفته از مباحث صدر پیرامون معنای حُسن و قبح و همچنین ذاتی و عقلی بودن آنهاست. پس از آشنایی با سه مبنای مهم فرااخلاقی، بحث از معیار سنجش ارزش اخلاقی که مهم‌ترین پرسش در اخلاق هنجاری است، مطرح می­گردد. برای این منظور ابتدا در فصل پنجم به تحلیل انتقادی شهید صدر از غایت‌گرایی اخلاقی توجه کرده و تبیین او از انواع رابطه میان حسن و قبح و غایت همراه با نقد آنها ارائه می‌گردد.

از میان نظریه‌های وظیفه‌گرایانه مختلف، در فصل ششم نظریۀ امرِ الهی بر اساس دیدگاه شهید صدر تحلیل و نقد می‌شود. در این فصل مبتنی بر مباحث صدر درباره حسن و قبح شرعی، تحلیل‌ها و تفسیرهای محتمل از این نظریه بیان و برخی نقدهای رایج به آن نادرست نشان داده شده . در نهایت نقد صدر بر نظریۀ امر الهی مطرح می­گردد.

نظریۀ صدر در معیار ارزش، نظریه‌‌ای تلفیقی و بهره‌مند از نکات مثبتِ هر سه رویکرد کلی در معیارشناسی اخلاق (غایت‌گرایی، وظیفه‌گرایی و فضیلت‌گرایی) است. در فصل هفتم نشان داده شده که چگونه این نظریه از میان آثار و دیدگاه‌های صدر استنباط‌پذیر بوده و غایت، وظیفه و فضیلت در معیار او چه جایگاهی می‌یابند. فصل هشتم این نوشتار به ارزیابی معیار صدر می‌پردازد و بیشتر در یک نگاه تطبیقی با وظیفه‌گرایی حداکثریِ کانت، نکات مثبت و منفی آن تعیین می‌گردد.

در طول این پژوهش، سعی نگارندگان بر آن بوده که خوانشی آزاد از نظریۀ اخلاقی شهید صدر ارائه کنند و دیدگاه‌ها و چهارچوب‌های فلسفۀ اخلاق معاصر را در فهم اندیشۀ او دخالت ندهند.