عبرت آموزی از دیدگاه اسلام

عبرت یک مفهوم گسترده است که در جمیع موجودات و مخلوقات جاری است. طبق آیات و روایات، در درون مطلق هر حادثه و واقعه‌ای در عالم آفرینش، عبرت وجود دارد؛ امّا مهم این است که انسان بتواند عبرت‌ها را از دل این حوادث بیرون بکشد. عبرت و اعتبار یک حرکت درونی است؛ به این معنا که از مشاهدۀ یک شیء، در درون انسان حالتی دست می‌دهد که از آن شیء به چیز دیگر که مشهود او نیست، دست می‌یابد که از آن تعبیر به حرکت از معلوم به مجهول می‌کنند؛ لذا هر عبرتی متوقّف بر تفکّر است.

آحاد جامعه در رابطه با برخورد با حوادث به سه دسته تقسیم می‌شوند، یک دسته با سطحی‌نگری به حادثه نگاه می‌کنند، این گروه دنبال ریشه‌یابی حادثه و پی بردن به عواقب آن نیستند. دستۀ دوّم، کسانی که به علّت حادثه آگاه هستند و به پیامدها و آثار مترتّب بر آن آگاه هستند، امّا عبرت نمی‌گیرند. دستۀ سوّم، کسانی هستند که به درستی به علّت حادثه آگاه بوده و پیامدهای آن را بررسی می‌کنند و در نهایت، عبرت می‌گیرند. هر چه عبرت انسان از حوادث بیشتر باشد، لغزش او کمتر خواهد بود و اگر بتواند به طور کامل پندهای حوادث را بیرون بکشد، هیچ لغزشی نخواهد داشت.