معارف اسلامی 24: امتحان الهی از فرد و جامعه

بدون تردید و بر اساس معارف دینی همۀ مؤمنین در سراسر زندگی خود در معرض امتحان الهی قرار می‌گیرند. اهمیت آزمایش‌های الهی در زندگی انسان تا به آن حد است که سعادت او مستلزم موفقیت در این آزمون است و شکست در آن موجب شقاوت او است. حضرت‌آیت‌الله‌العظمی‌حاج‌آقا مجتبی‌تهرانی؟ره؟ همچون همه مباحث خود با استناد به مبانی علمی و به‌طور مبسوط آزمایش الهی را مورد بحث قرار داده‌اند. به جرئت می‌توان گفت مجموعۀ این مباحث به مثابۀ دفترچۀ راهنمای مواجهه با آزمون‌های الهی است. ایشان ابتدا در سالهای ۱۳۶۸ و ۱۳۶۹ در قالب ۵۷ جلسه به‌طور مفصّل موضوعاتی در این زمینه را تبیین کردند و سپس در سال ۱۳۷۸ در قالب ۱۳ جلسه نکات مهم، کلیدی و کاربردی بحث را خلاصه‌وار بیان فرمودند. این هفتاد جلسه تحت عنوان کلی «آزمایش الهی» در هفت مجلد با عناوین «ویژگی‌های آزمون الهی»، « بلا، شکر و صبر»، «فتنه»،  «امتحان فردی و اجتماعی»، « راه قبولی در امتحان الهی»، «نقش طاعات و عبادات» و «راه سعادت بشری» به چاپ رسیده است.

در جلد چهارم از کتاب‌های فوق‌الذکر که شامل ده جلسه است آزمایش‌های فردی و اجتماعی به‌صورت تفصیلی بحث شده است. با مطالعۀ این کتاب ابتدا با راه‌های موفقیت در امتحان‌های فردی آشنا می‌شویم که برای متوسطین از مومنین دارای سه محور است؛ تطهیر گناه، توجه به اجر و پاداش و ترفیع درجه. هم‌چنین تفاوت آزمایش کفار با آزمایش مؤمنین از دیگر مباحث کتاب است. بر اساس آنچه حضرت استاد در این سلسله مباحث مطرح کرده‌اند، آزمایش مؤمن ضربه زدن به دنیای او به منظور هدایت اوست و در مقابل أزمایش کافر، تقویت امور دنیایی او است، این مطلب دقیقاً به لطف الهی برمی‌گردد. و نیز منافقین هم مورد آزمایش قرار می‌گیرند که از نظر درونی به خاطر کفر ایشان، مواد امتحانی همان مواد امتحانی کافر  است و از نظر بیرونی به‌خاطر ظاهر ایمانی امتحان ایمانی از ایشان گرفته می‌شود. استدراج موضوع دیگری است که در این کتاب مورد بحث قرار گرفته است.