مجموعه آثار ۸: جبر و اختیار و وجدان

اثر حاضر شامل دو مجلد از آثار علامه محمدتقى جعفرى است:

1ـ جبر و اختیار

2ـ وجدان

مسئله جبر و اختیار از قدیمى‌ترین مسائل فكرى بشرى است كه در طول تاریخ تفكر همواره مورد بحث و بررسى متكلمان و فیلسوفان شرق و غرب بوده است و در تاریخ تفكر اسلامى، علاوه بر فیلسوفان و متكلمین، اصولیون نیز وارد این بحث شده‌اند. در عصر حاضر، دیدگاه میرزاى نایینى و شاگردان او اهمیت بسزایى دارد. در فلسفه غرب نیز در عصر حاضر، فیلسوفان تحلیلى بحث‌هایى فراوان به ویژه درباره رابطه اختیار با مسئله علیت را مطرح كرده‌اند. استاد جعفرى در این اثر دیدگاهى خاص دارد كه در برخى موارد، اندیشه‌هاى او، هم با آراى فلاسفه اسلامى و هم با دیدگاه‌هاى اصولیین مغایرت دارد.

كتاب وجدان نیز كه اولین اثر مستقل در این زمینه در تاریخ تفكر اسلامى است، از اهمیتى خاص برخوردار است. فیلسوفان اسلامى بیش‌تر به مباحث علم النفس پرداخته‌اند تا انسان‌شناسى. خوشبختانه نویسنده در طول عمر پر بار خود، مباحث انسان‌شناسى را بسیار جدى گرفت و از این روى مطالبى فراوان در زمینه موضوعات مختلف انسان‌شناسى به رشته تحلیل كشاند كه یكى از آنها همین كتاب وجدان است. در این اثر، ایشان مسئله وجدان را از ابعاد مختلف بررسى كرده، در لابلاى مطالب خود به بررسى و نقد برخى دیدگاه‌هاى اندیشمندان، از جمله روان‌شناسان و جامعه‌شناسان پرداخته است. علاوه بر این، توجه به آثار نویسندگان بزرگ غربى از قبیل: داستایوفسكى، بالزاك، ویكتور هوگو و … در این اثر به خوبى آشكار است.