کاوش های فقهی

در کتاب «کاوش های فقهی»، نویسنده نخست تعبّد و تعقل در فقه اسلامی را از دیدگاه جدید و بدیع مورد بررسی قرار میدهد و معتقد است كه بر خلاف تصور عامیانه، تعبّد، مبتنی بر تعقل است. وی ابتدا دو مفهوم تعبّد و تعقل را تعریف نموده و میگوید: «هر اندیشه‌ای كه با پیروی از اصول و قوانین ثابت‌شده به جریان بیفتد، تعقل نامیده میشود». سپس دو نوع احكام اسلامی را بیان میكند:

1ـ احكامی كه به بیانِ كیفیتِ رابطه میان انسان و آفریننده جهان هستی كه خود جزئی از آن است، میپردازد.

2ـ احكامی كه مربوط به انسان در جهان طبیعت یا انسان‌های دیگر است.

ایشان با ارائه مستندات قرآنی و روایی اثبات میكند كه هر دو نوع احكام، تعارضی با عقل ندارند و تعبّد در عبادات حتمآ به دلایل قاطعانه عقلی مستند است. به اعتقاد او: فقه اسلامی برای مدیریتِ حیاتِ دنیوی و اُخرویِ آدمی در مسیر به ثمر رساندنِ شخصیتِ رو به كمالِ او وضع شده است. محمدتقی جعفری با گستره ذهنی و مطالعات وسیع و دقت نظر خود، توانسته است حقوق و فقه اسلامی را از عینك جهان‌بینی و جهان‌نگریِ قرآن ارائه كند و استفتائات و پاسخ‌های ایشان، این روش بدیع و اسلامیِ ایشان را نشان میدهد.