غناء و موسیقی

موضوع غناء و موسیقی، سابقه‌ی بسیار طولانی در تاریخ بشر دارد و یکی از موضوعاتی است که در میراث مکتوب مسلمانان، احادیث و داستانهای بسیاری درباره‌ی آن به جا مانده و تقریباً در اکثر کتب فقه و حدیث، از آن و مسائل متعدّد مرتبط با آن سخن رفته است.
متأسّفانه به فاصله‌ی کمی پس از رحلت رسول خدا(صلّی‌الله‌علیه‌وآله) غناء در مدینه و دربار بنی‌امیّه و بنی‌مروان در شام و پس از آن در دستگاه خلافت بنی‌عبّاس در بغداد رواج فراوان یافت، درحالی‌که میبایست در مدینه‌ی منوّره چنین ازدحامی برای شنیدن احادیث رسول خدا یا ائمّه‌ی هدی(علیهم‌السّلام) رخ میداد.
اهل‌بیت(علیهم‌السّلام) در مقابل دستگاه بنی‌امیّه و بنی‌مروان و بنی‌عبّاس، بشدّت با غناء و متعلّقات آن مبارزه کردند که این در احادیث برجای‌مانده از آن بزرگواران مشهود است.
امروزه موضوع غناء و موسیقی، فراگیر و جزو مبتلابه‌ترین مسائل جامعه‌ی اسلامی است. مسلّماً بخشی از آنچه در جامعه‌ی اسلامی رواج دارد، از نوع حلالِ غناء و موسیقی نیست و بسیاری از مردم به لحاظ عدم اطّلاع از مرز دقیق غناء و موسیقی حلال و حرام، به غناء حرام مبتلا میشوند و به‌رغم فتوای رهبر معظّم انقلاب(مدّظلّه‌العالی) – «یادگیری و تدریس موسیقی و ترویج آن و تشکیل کنسرت موسیقی با گروه خاصّ موسیقی، هرچند موسیقی حلال باشد، با اهداف عالیه‌ی نظام مقدّس اسلامی سازگار نیست.» – مراکزی به ترویج و اجرای آن در مراسم گوناگون مشغولند.
بااین‌همه و به‌رغم اهمّیّت و محلّ ابتلاء بودن مسئله، چندان کار علمی محقّقانه و همه‌جانبه، پس از پیروزی انقلاب درباره‌ی آن، صورت نپذیرفته و مردم متدیّن پاسخ روشنی درباره‌ی بسیاری از مصادیق غناء و موسیقی از حوزه‌ها دریافت نمیکنند و کلّی‌گویی و اکتفا به سخنان و تحقیقات محقّقان نیز گرهی نمیگشاید.
کتاب حاضر مفهوم غناء و موسیقی حرام را تبیین میکند و زوایای آن را میکاود و ازاین‌پس حوزه‌های علوم دینی باید با تطبیق دقیق مفهوم غناء و موسیقی حرام بر مصادیق آن، تکلیف متدیّنان و مراکز مسئول در این زمینه را روشن کنند.
درس‌نامه‌ی غناء، متن تنظیم‌شده و ویراسته‌ی 75 جلسه‌ی تدریس درس خارج فقه حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای – رهبر معظّم انقلاب(مدّظلّه‌العالی) – از جلسه‌ی 250 در تاریخ 4/آذر/1387 تا جلسه‌ی 325 مورّخ 6/بهمن/1388 است.
گفتنی است که این سلسله دروس که در کتاب حاضر تدوین و منتشر شده ویژگی‌هایی دارد ازجمله:
الف) از طولانی‌ترین دروس حوزه‌ها در موضوع خاصّی مانند غناء است که 75 جلسه‌ی درسی را به خود اختصاص داده است. درحالی‌که معمولاً این بحث در حوزه‌ها با چند جلسه در یکی دو هفته به سرانجام میرسد.
ب) تمام احادیث غناء و متعلّقات آن، سنداً و متناً به تفصیل بررسی شده و اساساً شروع بحث با بررسی احادیث مسئله است. درحالی‌که در هیچ‌یک از آثار استنباطی غناء و هیچ‌یک از دروس خارج، همه‌ی احادیث با این دقّت بررسی نشده است.
ج) علاوه بر احادیث، حضرت استاد(دام‌ظلّه) به همه‌ی رساله‌های غناء و منابع، مراجعه کرده و حتّی از استفتائات فقهای بزرگ معاصر، مانند امام خمینی و آیت‌الله خوئی و آیت‌الله اراکی(قدّس‌الله‌أسرارهم) هم غفلت نکرده‌اند. درحالی‌که رسم رایج آن است که معمولاً به کتاب «مکاسب» شیخ انصاری(قدّس‌سرّه) و حواشی و متعلّقات آن بسنده میشود.
د ) متعرّض مباحث متناسب با غناء مانند رقص نیز شده‌اند.
هـ) مهم‌تر از همه‌ی نکات بالا، نداشتن مانع نفسانی در نام بردن و مراجعه کردن به آثار معاصران بلکه طلّاب است. درباره‌ی امام خمینی(قدّس‌سرّه) گفته‌اند: «از اینکه از کار علمی دیگران حتّی معاصران و طلّاب تعریف و تمجید کند و نام ببرد هیچ مانع نفسانی نداشت.». و این امر در درس حضرت استاد و کتاب حاضر بخوبی مشهود است که از کار طلّاب معاصر، هم نام میبرند و هم به آن مراجعه میکنند.