مناقب خوانی

مناقب‌خوانی یکی از هنرهای آئینی کهن در ایران است.‌ ریشه‌های این نوع آواز، برگرفته از آوازهای آیینی و ستایشی در دوران پیش از اسلام است. «یشت»‌ها که نوعی از آوازهای ستایشی ایزد بودند، نمونه‌ای از این نوع آوازها هستند. پس از ورود دین مبین اسلام به ایران، سرودهای آیینی و ستایشی، جایگاه ویژه‌ای در بین ایرانیان مسلمان پیدا کردند و این سرودها، با تغییراتی در متن،‌ تبدیل به آوازهایی در مدح و رثای بزرگان دین شدند. هنر مناقب‌خوانی که در واقع نوعی ستایش‌ مذهبی و بیان روایات حماسی و آئینی است، هم‌اینک یکی از بخش‌های اصلی در مراسم مختلف مسلمانان است. منقب‌خوانان شیعه، در مجالس خود که در تکایا و مساجد برگزار می‌شود، ضمن روایت حماسه‌های امامان معصوم(ع)، تبلیغ مذهبی نیز انجام می‌دهند.
کتاب «مناقب‌خوانی»،‌ نوشته هوشنگ جاوید، یکی از آثار ارزشمند در زمینه معرفی این هنر در ایران است. این کتاب با بررسی جامع تاریخ شکل‌گیری مناقب‌خوانی مذهبی، چگونگی رشد و شکوفایی هنر مناقب‌خوانی در ایران را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد. هوشنگ جاوید که از پژوهش‌گران فعال در زمینه موسیقی سنتی و محلی ایران است، در این کتاب، به اهمیت و تاثیر موسیقی‌های محلی و سنتی ایران در اعتلای هنر منقب‌خوانی اشاره می‌کند. او همچنین سعی کرده است تا با موشکافی در مراسم کهن مناقب‌خوانی،‌ به نقش متقابل مناقب‌خوانی در حفظ و انتقال موسیقی کهن ایرانی به نسل‌های بعدی پی ببرد. اهمیت مناقب‌خوانی در حفظ نواهای موسیقی ایرانی، از آن جهت است که در دوره‌هایی از تاریخ ایران، موسیقی برای عوام ممنوع بوده است و منقب‌خوانان از طریق این هنر، توانستند گوشه‌ها و آوازهای موسیقی ایران را به نسل بعد منتقل کنند. یکی از وجوه ارزشمند کتاب، گفتگو با منقب‌خوانان بزرگ ایران در شهرها و روستاها است. خاطرات این منقب‌خوانان، سرشار از ناگفته‌ها و حوادثی است که هنر منقب‌خوانی در ایران شاهد آن بوده است. کتاب همچنین حاوی مقالات و یافته‌های پژوهشی در زمینه‌ مناقب‌خوانی است. این کتاب حاوی اطلاعات مستند و دقیقی درباره هنر مناقب‌خوانی و چگونگی شکل‌گیری آن در ایران است؛ هنری که ترکیبی از موسیقی و ادبیات این مرز وبوم در خود نهفته دارد.