جریان شناسی اصحاب نبوی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله)

جریان‌شناسی اصحاب نبوی(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله)

از ابتدای تاریخ بشریت با ماجرای قتل فرزند آدم دو جریان هابیلیان و قابلیان در زندگی بشر شکل گرفت و یکی از آورده‌های خوانش تحلیلی تاریخ شناخت همین جریان‌هاست. مانند کاری که در کتاب «جریان‌شناسی اصحاب نبوی» شاهد آن هستیم. «محمدموسی نوری» نویسنده این کتاب در سطرهای ابتدایی جریان‌شناسی اصحاب نبوی آورده است: «در هر جامعه‌ای احزاب و جریان‌هایی با گرایش‌های مختلف وجود دارند که در تحول‌ها و رخدادهای آن جامعه نقش مؤثر و بسزائی ایفا می‌کنند. شناسایی این جریانها به تحلیل و ارزیابی صحیح از وقایعی که در آن جامعه اتفاق افتاده است، کمک شایانی می‌کند.»
شاید برخی فکر کنند صحابی که همان یاران و ملازمان همیشگی رسول اکرم هستند، لابد همگی به‌خاطر بهره‌مندی بی‌واسطه از محضر پیامبر، یکدست، مؤمن، صادق و مخلص بوده‌اند ولی مطالعه دقیق تاریخ و تأمل در آن نشان می‌دهد که بین صحابه خبرهای دیگری هم بوده است! صحابه رسول خدا گرایش‌های مختلفی داشته‌اند و کارهای بعضاً عجیبی از آن سر زده است و حتی بعضی‌شان سعی در براندازی اسلام داشته‌اند. کتاب‌هایی که تاکنون در‌این‌باره نوشته شده‌اند نهایتاً این صحابه را به دو رویکرد و جریان دسته‌بندی کرده‌اند.
محمدموسی نوری با بررسی دقیق کتاب‌های دسته‌اول تاریخ اسلام و برخی کوشش‌های علمی در حوزه تاریخ تحلیلی، پنج جریان اصلی را بین صحابه رسول خدا یافته است و در کتاب جریان‌شناسی اصحاب نبوی درباره‌شان به طور مفصل صحبت کرده است. این پنج جریان اصلی از این قرارند: جریان مهاجران، جریان انصار، جریان قریش و بنی‌امیه، جریان نفاق و جریان تشیع.
نویسنده علاوه بر تشخیص و تعیین این جریان‌ها از ویژگی‌های این جریا‌ن‌ها سخن گفته است تا تحلیل بهتر و دقیق‌تری از وقایع و رخدادهای عصر حیات و رحلت پیامبر اعظم داشته باشیم و بتوانیم جریان ناب و اصیل اسلامی را از میان این جریان‌ها بشناسیم. وی برای تدوین این کتابِ تاریخی-تحلیلی علاوه بر آیات قرآن و راویات اهل بیت (علیهم‌السلام) از منابع معتبر و مهمی همچون السیره النبویة ابن هشام، مغازی واقدی، تاریخ یعقوبی، تاریخ طبری، مروج الذهب مسعودی، اسدالغابه ابن اثیر، النزاع و التخاصم مقریزی بهره گرفته است.