خانواده و تحول در تربیت

پروردگار بزرگ، اوّلین مربّی انسان ها است. او انسان را به وسیله حوادث و رویدادهای طبیعی، تربیت می کند. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: «اَدَّبَنی رَبّی فَاَحْسَنَ تَأْدیبی (1). هنگامی که ما خود را در محضر خدا می بینیم، به عنایت او تربیت خواهیم شد؛ زیرا «لا مُؤَثِّرَ فی الوجود اِلّا اللَّه»(2)، همه اثرها از سوی او است. بنابراین، همه کارها، تحوّل افراد، تغییر رفتارها، دگرگونی قلب ها و بینش ها به دست او است: «یا مُقِلّبَ القُلُوب وَ الأبْصارِ»(3).
اگر در سیره ائمه اطهارعلیهم السلام نیک بنگریم، درمی یابیم که آنان نیز برای تربیت خویش از خداوند متعال مدد می جستند، در حالی که خود، الگوی تربیت بودند. امام سجّادعلیه السلام در دعای 25 صحیفه سجّادیه می فرماید: «وَ أَعِنّی عَلی تَرْبیَتهِم وَ تَأدیبِهِمْ وَ بِرِّهِمْ»؛ «و مرا در پرورش و تأدیب و نیکی کردن به ایشان (فرزندانم) یاری فرما».
امام سجادعلیه السلام برای تربیت فرزندان خود از خداوند متعال مدد می جوید و حتی محبّت آنان به خود را از خدا می طلبد: «وَ اجْعَلْهُمْ لی مُحِبّینَ»؛ آنان را برای من دوستدار و مهربان قرار ده (یعنی محبّت من را در دل فرزندانم قرار ده)».
بنابراین، ما نیز باید در امر تربیت به ائمّه اطهارعلیهم السلام توسّل و تمسّک جوییم و به این وسیله، هم خود تربیت شویم و هم بتوانیم دیگران را تربیت کنیم.
امروزه نگرانیِ مهم مربّیان دلسوز این است که چگونه نوجوانان و جوانان را از جاده های پرپیچ و خم زندگی، که پوشیده از سنگلاخ ها و ناهنجاری های اجتماعی است، به سلامت عبور دهند و چگونه ارزش های معنوی را در ضمیر آنان نهادینه کنند، به گونه ای که جوانِ امروز بتواند پس از گذشت زمان و دور شدن از مربیان و والدین خود، به رشد و روند تکاملی در جهت کسب فضایل اخلاقی خویش ادامه دهد و به تنهایی قادر به حلّ مشکلات خود باشد.
اگر به محیط پیرامون خود و سیر تغییر و تحوّل آن نیک بنگریم، در می یابیم که با گذشت زمان، تربیت نسل جوان دشوارتر می گردد و گویی تنها با لطف خداوند یکتا می توان در تربیتِ خود و دیگران موفّق و سربلند شد؛ زیرا تعلیم و تربیت، امری الهی و کاری پیامبرانه است؛ چنان که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: «إِنّی بُعِثْتُ معلّماً»(4) و نیز در جای دیگر می فرماید: «إِنّی بُعِثْتُ لِاُتَمِّمَّ مَکارِمَ الْاَخْلاق»؛ «من مبعوث شدم تا فضایل اخلاقی را (در وجود انسان) به کمال برسانم».