چندگفتار در اندیشه فرهنگ و اقتصاد

چندگفتار مجموعه مقاله‌ها و بیانیه‌های استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر در موضوعات گوناگون است که به‌طور کلی می‌توان آنها را ذیل سه دسته اندیشه، فرهنگ و اقتصاد جای داد. همۀ مطالب کتاب بخشی از کتاب بارقه‌هاست که پیش از این در قالب مجموعه‌آثار شهید صدر به زبان فارسی به چاپ رسیده بود.

کتاب بارقه‌ها مجموعه بیانات، یادداشت‌ها و مقاله‌های شهید صدر در موضوعات مختلف است که در جلد هشتم ترجمه‌های آثار شهید به زبان فارسی به چاپ رسیده است.

از ویژگی‌های بارز شهید صدر نگاه جامع و بنیادین به مکتب‌ها و اندیشه‌های مطرح در زمان خود بود. او با پرداختن به این مکتب‌ها و مقایسۀ آنها با اندیشۀ اسلامی، به اثبات کارکرد و فراگیری اندیشۀ اسلامی و معرفی قرآن کریم به‌عنوان منبع اصلی و کتابی جامع برای این اندیشه پرداخته است. شهید صدر همچنین با بررسی منابع شناخت و بررسی منطق تجربی در شناخت، پوزیتیویسم را با دیدگاهی فلسفی در بوتۀ نقد نهاده و اثبات می‌کند که تجربه یگانه منبع شناخت بشری نیست. یکی از آثار ویژۀ شهید صدر در این موضوع مقالۀ «یقین ریاضی و اثبات‌گرایی» است که در حجمی کم و دقتی بسیار به بررسی این موضوع پرداخته است. این مقاله همراه با چند مقالۀ دیگر در موضوع معرفت‌شناسی و به‌طور کلی ساحت اندیشه در این کتاب آمده است.

با توجه به جایگاه و اثرگذاری کم‌نظیر شهید صدر در اقتصاد اسلامی که به‌حق می‌توان او را پدر اقتصاد اسلامی نامید، مجموعه‌مقالات اقتصادی این شهید والامقام از اهمیت زیادی برخوردار است. شهید صدر کتاب اقتصادنا را در 26 سالگی به رشتۀ تحریر درآورد و پس از آن مقاله‌هایی را با موضوع اقتصاد در مجله‌های گوناگون نوشت که جنبه‌های مختلف بحث‌های مکتب اقتصادی اسلام و درواقع چکیده و گاه توسعه‌ای از کتاب اقتصادناست. برخی از این نوشته‌ها و مقالات همچون شمار دیگری از آثار شهیدصدر همچنان دستیاب نیست. در این کتاب همۀ مقالاتی که تا کنون به‌دست‌آمده گرد‌آوری شده است.

شهید صدر به‌عنوان عالمی فعال، پرارتباط و حساس به کنش‌های فرهنگی و فکری جامعه اسلامی، به‌فراخور نیاز مخاطب گاه با نوشتن پاسخ، تقریظ یا مقدمه بر آثار دیگران، به رویدادهای جاری در فرهنگ جامعه، ‌ارزش یا معنایی جدید می‌افزود. برخی از این نوشته‌ها مانند «پژوهشی دربارۀ امام مهدی علیه‌السلام» و «پژوهشی درباره ولایت» خود به حجم یک کتاب بوده و در همان زمان و نیز پس از آن بارها مستقلاً به چاپ رسیده است، اما برخی دیگر که کوتاه‌تر بوده، در پایان این کتاب جمع‌آوری شده است که با توجه به نکات فرهنگی و فکری قابل استفاده از آنها، خالی از اهمیت و بهره نیست.

چندگفتار نیز همچون دیگر بخش‌های «بارقه‌ها» به‌رغم حجم اندک خود همچون بارقه‌ای کوچک از افق اندیشه‌ای بزرگ است که افزون بر همه داشته‌های محتوایی،‌ نشانگر گستره و تنوع اندیشه عالمی جامع و نوآور است و می‌تواند برای مخاطب اندیشه‌جو و معرفت‌طلب این روزگار نیز بسیار مفید باشد.