رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه جلد 38

صدرالمتألهين علم‌النفس اسفار را در يازده باب تنظيم کرده است و هريک از اين ابواب به‌تناسب فصل‌هايي را دربر دارد. جلد 37 و 38 کتاب شریف رحیق مختوم به تحریر دو فصل باب ششم علم‌النفس اسفار اختصاص دارد. جلد 38 به تحریر ادامه فصل یکم باب ششم یعنی استدالهای 6 تا 11 و نیز تحریر فصل دوم یعنی تحریر شواهد سمعی پرداخته می‌شود. در فصل یکم یازده استدلالهای عقلی بررسی می‌شود. هدف استدلالهای یازده­گانه اثبات مدعای «تجرد تام عقلی» برای نفس ناطقه انسانی است. استدلال‌های یازده‌گانه از جنبه‌های بسیاری با یکدیگر قابل مقایسه‌اند و ویژگی‌هایی دارند که در ذیل هر استدلال بدان‌ها اشاره خواهد شد.

در فصل دوم صدرالمتألهین پس از بیان یازده استدلال در اثبات مدعای «تجرد نفس انسانی»، به «شواهد سمعی» در باب مدعای یادشده می‌پردازد. وی به شواهد سمعی مورد نظرش توجه می‌دهد؛ شواهد سمعی در فصل کنونی (فصل دوم از باب ششم) به دلیل تنوع‌شان «از نظر میزان تأیید» با یکدیگر متفاوت‌اند. شواهد سمعی ـ بدان‌گونه که صدرالمتألهین این اصطلاح را به‌کار می‌برد ـ شامل آیات قرآن کریم، احادیث نبوی و روایات معصومان (ع)، سخنان منقول از فیلسوفان پیشین و عارفان است. از همین روی فصل دوم در چهار مقام تنظیم می‌شود: مقام یکم. نسبت عقل و شرع (بحث مقدماتی)، مقام دوم. آیات دالّ بر «تجرد نفس»، مقام سوم. احادیث نبوی و روایات دالّ بر «تجرد نفس» و مقام چهارم. سخنان متألهان دربارۀ «تجرد نفس انسانی».