علوم قرآن

کتاب علوم قرآن مجموعه‌درس‌های علوم قرآن است که استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر در سال ١٣٨۴ق. برای تدریس در دانشکدۀ اصول‌الدین بغداد به رشته تحریر درآورده بود. مقصود از علوم قرآن در ابتدای این درس‌ها این‌طور توضیح داده شده است:

علوم قرآن عبارت است از دانش‌ها و پژوهش‌های مربوط به قرآن کریم که به تناسب جنبه‌های مختلفی که از این کتاب بررسی می‌کنند، از یکدیگر تفاوت می‌یابند؛ زیرا قرآن دارای جنبه‌های مختلفی است و با نظر به هریک از این جنبه‌ها، موضوع پژوهشی ویژه قرار می‌گیرد.

این درس‌ها ابتدا در مجلۀ رسالهالإسلام (نشریۀ دانشکدۀ اصول‌الدین) به چاپ رسید؛ البته در این مجله به‌نام نویسنده این مقالات (شهید صدر) اشاره‌ای نشده بود. هم‌زمان و به پیشنهاد شهید صدر، شهید سید محمدباقر حکیم این دروس را در دانشکده تدریس می‌کرد و متن این دروس مادۀ درسی سال اول و بخشی از مادۀ درسی سال دوم در موضوع علوم قرآن را تشکیل می‌داد. خود او نیز شماری دیگر از دروس مربوط را برای تکمیل مادۀ درسی سال دوم و سال‌های سوم و چهارم نگاشت. «المجمع العلمی الإسلامی» مجموعه این دروس را در قالب کتابی مستقل به چاپ رساند. سومین بار این مجموعه همراه با اصلاحات و اضافاتی در «مجمع الفکر الإسلامی» در قم به چاپ رسید که در این چاپ با نظارت خود شهید سید محمدباقر حکیم نوشته‌های ایشان از نوشته‌های شهید صدر متمایز شده بود.

پژوهشگاه تخصصی شهید صدر بنا به شیوۀ خود در چاپ آثار شهید صدر، صرفاً نوشته‌های خود استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر را در کنار دروس تفسیر موضوعی و نیز مجموعه‌ای از مقالات قرآنی وی در جلد ١٩ «موسوعه الإمام الشهید السید محمدباقر الصدر» با عنوان «المدرسه القرآنیه» به چاپ رساند و نوشته‌های شهید سید محمدباقر حکیم و سایر اضافات چاپ‌های گوناگون را حذف کرد.

نخست این مجموعه با نام پژوهش‌های قرآنی و در قطع وزیری به فارسی ترجمه شد و به چاپ رسید. کتاب حاضر ترجمۀ بخش علوم‌القرآن کتاب یادشده است که با توجه به مطالب بسیار ارزشمند و به‌منظور استفاده هرچه بیشتر و راحت‌تر علاقه‌مندان، به‌طور مستقل چاپ شده است.